منشأ و موضوع فیزیولوژی ورزش و فعالیت بدنی

فیزیولوژی ورزش و فعالیت بدنی از مبانی علوم تشریح و فیزیولوژی سرچشمه گرفته است. علم تشریح به بررسی ساختار یا “ریخت‌شناسی” موجودات زنده می‌پردازد و در عین حال، علاوه بر مطالعه بخش‌های مختلف بدن، روابط متقابل آن‌ها را نیز توصیف و تبیین می‌کند. فیزیولوژی به مطالعه کارکرد بدن می‌پردازد.

فیزیولوژی

علاوه بر بررسی کار و وظیفه دستگاه‌ها، بافت‌ها، سلول‌ها و مولکول‌های درون سلولی، تعیین می‌کند که چگونه این اعمال و وظایف متنوع یکپارچه و هماهنگ شده و نظم و تعادل محیط داخلی بدن یعنی “هومئوستاز” را برقرار می‌کنند. از آنجایی که تأکید فیزیولوژی بر عمل و وظایف ساختمان‌های مختلف بدن استوار است، یادگیری و درک فیزیولوژی بدون آشنایی کافی با علم تشریح ممکن نیست. علاوه بر این، هم فیزیولوژی و هم تشریح (آناتومی) بر علومی مانند زیست‌شناسی، شیمی، فیزیک و سایر علوم پایه تکیه دارند.

فیزیولوژی فعالیت بدنی نشان می‌دهد که چگونه ساختار و عملکرد بدن در مقابل فعالیت‌های بدنی شدید و کوتاه‌مدت تغییر می‌کند و هومئوستاز بدن با چالشی تازه روبرو می‌شود. از سوی دیگر، هنگامی که بدن در معرض محرک‌های مکرر ناشی از فعالیت بدنی قرار می‌گیرد، بدن با فعالیت‌های بدنی درازمدت سازگار می‌شود که در واقع این حالت، جنبه دیگری از فیزیولوژی فعالیت بدنی به شمار می‌رود. سرانجام، به دلیل تأثیر محیط پیرامون ورزشکار بر او، موضوع علمی دیگری به نام “فیزیولوژی محیط” پدیدار می‌شود که این هم زیرشاخه‌ای از فیزیولوژی فعالیت بدنی محسوب می‌شود.

فیزیولوژی ورزش از مفاهیم و دستاوردهای فیزیولوژی فعالیت بدنی در مراحل تمرین قهرمانان استفاده می‌کند تا عملکرد ورزشی آن‌ها به طرز چشمگیری پیشرفت کند. در واقع، فیزیولوژی ورزش از فیزیولوژی فعالیت بدنی الهام گرفته شده است. ذکر مثالی به ما کمک می‌کند تا تفاوت و رابطه این دو مفهوم فیزیولوژیکی را بهتر درک کنیم. با توجه به نتایج پژوهش‌های صورت گرفته در زمینه فیزیولوژی فعالیت بدنی، می‌دانیم که بدن انسان برای شروع اعمال عضلانی و ادامه حرکت، از مواد غذایی مصرفی انرژی لازم را تأمین می‌کند.

همانطور که می‌دانیم، در وضعیت استراحت و فعالیت‌های سبک ورزشی، منبع اصلی انرژی از چربی تأمین می‌شود. اما با افزایش شدت فعالیت، بدن بیشتر از کربوهیدرات استفاده می‌کند تا جایی که کربوهیدرات به منبع اصلی انرژی تبدیل می‌شود. ورزش‌های سنگین و طولانی‌مدت باعث کاهش تدریجی ذخایر کربوهیدرات در بدن می‌شوند و در این حالت ورزشکار به مرحله خستگی و خواری می‌رسد. با اینکه می‌دانیم ذخیره انرژی کربوهیدراتی بدن محدود است، از اطلاعات به دست آمده در زمینه انرژی در فیزیولوژی ورزشی استفاده می‌کنیم تا راهی برای بهبود این وضعیت پیدا کنیم: افزایش ظرفیت ذخیره کربوهیدرات در بدن (بارگذاری کربوهیدرات) و کاهش میزان مصرف کربوهیدرات در هنگام فعالیت بدنی. رژیم غذایی ورزشکار در مراحل قبل و هنگام مسابقه به گونه‌ای تنظیم می‌شود که احتمال تخلیه منابع کربوهیدراتی به حداقل برسد.